Czy na polskich drogach jest bezpiecznie?
W opublikowanej w 2001 r. przez Komisję Europejską Białej Księdze „Europejska polityka transportowa do roku 2010: czas na decyzje” znaczną uwagę poświęcono bezpieczeństwu transportu. W Europejskim Programie Działań na rzecz BRD Wspólnota postawiła sobie za cel zmniejszenie o 50% liczby zabitych w wypadkach drogowych do 2010 roku. Jednocześnie Komisja przyznaje, że sumy wydatkowane na poprawę brd nie odzwierciedlają powagi sytuacji i wzywa do zwiększonych wysiłków w tym obszarze.
Tymczasem zagrożenie śmiercią w wypadku drogowym na polskich drogach jest prawie dwukrotnie większe niż w przodujących krajach UE, zaś prawdopodobieństwo śmierci uczestnika wypadku jest średnio cztery razy wyższe. Jednocześnie środki finansowe i zasoby ludzkie przeznaczane na poprawę tej sytuacji są w naszym kraju daleko niewystarczające. Dlatego też, w celu dostosowania poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce do standardów unijnych, znowelizowano przyjęty przez Rząd RP w maju 2001 r. Krajowy Program Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2000, który jako program o akronimie GAMBIT 2005 został zaakceptowany przez Radę Ministrów na posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 2005 r. Prace nad nowelizacją Programu prowadzono równolegle z pracami nad dwoma ważnymi dokumentami: Narodowym Planem Rozwoju (NPR) na lata 2007-2013 oraz Polityką Transportową Państwa na lata 2005-2025. Zatem Krajowy Program GAMBIT 2005 jest spójny w zakresie założeń, celów i okresów wdrażania, z treściami zawartymi w tych dokumentach i zakłada zmniejszenie liczby zabitych do wartości nieprzekraczającej 2800 zabitych w 2013 roku.
Komisja Europejska dokonała 22 lutego br. podsumowania działań prowadzonych w Europie od 2001 w dziedzinie bezpieczeństwa na drogach („Midterm review”). Polska została wymieniona wśród innych siedmiu państw Unii jako kraj, w którym na drogach statystycznie ginie najwięcej osób.
Od lat błędnie uważa się, że tak znaczna liczba wypadków i ich ofiar na polskich drogach są przede wszystkim spowodowane dynamicznym rozwojem motoryzacji. W ciągu ostatnich 15 lat liczba samochodów osobowych wzrosła bowiem o ponad 100%. Są jednak kraje, jak Wielka Brytania czy Niemcy, w których wskaźniki motoryzacji są dwukrotnie wyższe niż w Polsce, a zagrożenie mieszkańców (liczba zabitych na 100 tys. mieszkańców) jest znacznie niższe. W większości krajów pomimo wzrostu motoryzacji następuje stały spadek liczby wypadków i ofiar. Zatem wzrostowi liczby samochodów nie musi towarzyszyć wzrost zagrożenia. Z doświadczeń krajów OECD wynika, że najbardziej efektywnym sposobem zmniejszenia zagrożenia na drogach jest prowadzenie systematycznych, wielodyscyplinarnych (edukacja, prawo, nadzór i inżynieria) działań realizowanych zgodnie z długofalowym programem poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Jakie są główne przyczyny wypadków drogowych w Polsce? Jakie działania są realizowane, aby ograniczyć liczbę ofiar śmiertelnych na drogach?
Głównymi przyczynami wypadków drogowych w Polsce, niezmiennie od wielu lat, są niebezpieczne zachowania uczestników ruchu, jak: nadmierna prędkość jazdy, nietrzeźwość, niestosowanie urządzeń zabezpieczających, agresja na drodze i brak poszanowania praw innych uczestników ruchu. Dlatego jednym z priorytetów programu GAMBIT 2005 jest kształtowanie świadomego i kulturalnego uczestnika ruchu drogowego, respektującego prawo i szanującego prawa innych uczestników tego ruchu.
Wzorując się na doświadczeniach krajów będących liderami w bezpieczeństwie ruchu drogowego (Holandia, Wielka Brytania), Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego zdecydowała się wprowadzić podobną politykę ujednoliconych i zsynchronizowanych kampanii społecznych.
Skuteczne kampanie na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego muszą być realizowane wspólnie z władzami regionalnym, sektorem prywatnym oraz organizacjami pozarządowymi, długofalowo planowane, jednakże centralnie koordynowane. Działania te, aby osiągnąć trwałą zmianę postaw i zachowań uczestników ruchu, powinny mieć zintegrowaną koncepcję, jednakowy przekaz, wspólne logo i powinny być realizowane w tym samym czasie przez wszystkie jednostki.
Mając na uwadze, że największą skuteczność przedsięwzięć w zakresie egzekwowania obowiązujących przepisów można uzyskać łącząc akcje informacyjne uświadamiające społeczeństwo z działaniami Policji, opracowano wspólnie kalendarz ogólnopolskich akcji informacyjno-prewencyjnych ukierunkowanych na najważniejsze zagadnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego takie, jak: prędkość, alkohol, pasy, foteliki dla dzieci, niechronieni użytkownicy dróg (piesi, rowerzyści, dzieci) oraz widoczność na drodze. Kalendarz został przedstawiony wszystkim Komendantom Wojewódzkim Policji i zintegrowany z ich planami działań. Wszystkie kampanie przebiegać będą pod wspólnym logotypem „Włącz myślenie”, bez obecności innych logotypów w przekazie.
Pierwszą z cyklu była kampania „Ostatni wyskok bez pasów”, przeprowadzona, przez KRBRD we współpracy z Policją, we wrześniu i październiku 2005 roku. W celu przygotowania jak najbardziej efektywnej kampanii, zrealizowane zostały działania, których celem było zrozumienie i poznanie zachowań kierowców i pasażerów. TNS OBOP, na zlecenie KRBRD, przeprowadził badanie opinii publicznej. Podstawę oceny skuteczności kampanii stanowiły wyniki pomiarów prędkości i stosowania pasów bezpieczeństwa realizowanych w ramach studium „Analiza Wybranych Aspektów Zachowania Użytkowników Dróg” prowadzonego na zlecenie KRBRD. Efekty kampanii przerosły oczekiwania organizatorów. Dzięki kampanii zapinanie pasów bezpieczeństwa przez młodych podróżujących wzrosło o 10%, a przez pasażerów na tylnych siedzeniach aż o 32%. Wypadki drogowe i ich skutki to nie tylko problem społeczny i moralny, ale także ekonomiczny. Nie można przeliczyć bólu i cierpienia ofiar wypadków i ich najbliższych. Są to straty niewymierne. Jednak straty materialne, jakie ponosi społeczeństwo z tytułu wypadków drogowych, mierzone wielkością niewytworzonego dochodu narodowego, przewyższają wielkość wydatków budżetu naszego państwa na opiekę zdrowotną i pomoc społeczną. Koszt społeczny jednej zabitej osoby to prawie 1 mln złotych! W trakcie trwania kampanii, dzięki intensywnym działaniom kontrolnym prowadzonym przez Policję, w wyniku wypadków drogowych zginęło o 118 osób mniej w stosunku do analogicznego okresu w 2004 roku. 210 osób mniej zginęło, zakładając, że kampania wpływała na zachowania jeszcze miesiąc po jej zakończeniu.
Aby ograniczyć problem pijanych kierowców w Polsce, Krajowa Rada Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego wraz z partnerami, przygotowała ogólnopolską kampanię „Piłeś – nie prowadź!”. Kampania, zorganizowana przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, jest kontynuacją cyklu działań społecznych „Włącz myślenie”, których celem jest poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce. Realizacja kampanii była możliwa tylko dzięki społecznemu zaangażowaniu wielu partnerów. Kampania rozpoczęła się 7 lipca br. i trwała dwa miesiące. Celem kampanii jest wykształcenie nawyku nie prowadzenia samochodu po spożyciu alkoholu i wyboru alternatywnego środka transportu.
Prowadzenie samochodu po alkoholu jest również jednym z głównych zagrożeń na polskich drogach. Od kilku lat liczba wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych utrzymuje się na wysokim poziomie - blisko 7 000 zdarzeń rocznie. Wymierne efekty przeciwko pijanym kierowcom może przynieść tylko połączenie kampanii informacyjno-edukacyjnych z częstymi, intensywnymi, losowymi kontrolami trzeźwości prowadzonymi przez Policję oraz egzekwowaniem przepisów – konsekwentnym karaniem i egzekucją kar.
Więcej informacji o kampaniach organizowanych przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego znajduje się na stronie internetowej: http://www.krbrd.gov.pl/kampanie/kampanie_wlacz_myslenie.htm
Co robić, żeby na polskich drogach było bezpiecznie?
Osiągnięcie założonego celu (zmniejszenie liczby zabitych do 2800 osób w 2013 r.) będzie możliwe tylko wówczas, gdy świadomość wielkości zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego w ruchu drogowym skłoni nas do uznania działań na rzecz poprawy brd za wspólne zadanie administracji rządowej i samorządowej, środowisk naukowych, organizacji pozarządowych, sektora prywatnego oraz ludzi dobrej woli, którym nie jest obojętny los ofiar ruchu drogowego.
Konieczne jest doskonalenie i skuteczne wdrażanie przepisów prawa, szczególnie w zakresie prawa o ruchu drogowym, kodeksu wykroczeń, ustawy o drogach publicznych, prawa budowlanego, ustaw kompetencyjnych, przepisów homologacyjnych pojazdów. Niezbędne są także szerokie akcje społeczne wpływające na świadomość użytkowników dróg, kształtujące właściwe postawy i zmieniające niewłaściwe zachowania w ruchu drogowym. Pozyskiwanie środowisk opiniotwórczych, szczególnie dziennikarskiego i politycznego, jest niezbędne do podejmowania ujednoliconych, wspólnych działań na terenie całego kraju, jednoczących wszystkie środowiska w celu poprawy sytuacji na polskich drogach. Środowiska zawodowe muszą szerzej niż dotychczas działać dla podejmowania i wspierania inicjatyw społecznych. Nie zastąpi to jednak konkretnych decyzji organów administracji publicznej, głównie w zakresie egzekucji prawa (w tym szczególnie w planowaniu i projektowaniu drogowym, prawie o ruchu drogowym, przepisach o pojazdach i kierowcach). Pierwszym znaczącym elementem mającym na celu podejmowanie spójnych działań prewencyjno-kontrolnych było przyjęcie przez Krajową Radę BRD i Komendę Główną Policji wspólnego kalendarza działań określającego tematykę kampanii i akcji planowanych w ciągu roku.